Witamina A – retinol
grupa witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i alkoholu, odpornych na działanie wysokiej temperatury, wrażliwych na światło i tlen z powietrza. W organizmie ludzkim utrzymuje się ok. 6 miesięcy.
Głęboki niedobór witaminy. A w organizmie może spowodować hemeralopię, czyli upośledzone widzenie zmierzchowe (tzw. kurzą ślepotę), u dzieci keratomalację, czyli rozmiękanie nabłonka rogówki, co prowadzi do całkowitej ślepoty, kseroftalmię, objawiającą się uczuciem stałego „piasku w oczach” i łzawieniem, a wreszcie zaburzeniem wzroku. Objawami braku witaminy. A są również: nadmiernie sucha skóra, upośledzenie węchu, suchość gardła, chrypka, wysychanie nabłonka w oskrzelikach i pęcherzykach płucnych, nieżyt jelit, biegunka lub częściej zaparcie.
Witamina A w postaci naturalnej zawiera niewiele artykułów spożywczych, głównie tran, wątroba, żółtko jaja, masło śmietankowe, śmietana, sery żółte twarde, śliwki węgierki. Witamina A łatwo ulega przy tym rozkładowi podczas jełczenia tłuszczów, a spożywanie tłuszczów nieświeżych może nawet spowodować zniszczenie jej zapasów w organizmie.
W odróżnieniu od witaminy. A w postaci naturalnej dość powszechnie dostępny jest inny związek o podobnej do niej budowie. Jest nim żółtoczerwony barwnik roślinny karoten, prowitamina A – tzn. związek, który organizm człowieka może przekształcić w witaminy. A. Przy zdrowej wątrobie karoten w pełni zastępuje witaminę A .Ilościowa równowartość wynosi 2:1 (0,6 ug B-karotenu = 0,3 ug retinolu = 1 j.m. witaminy A – jednostka międzynarodowa witaminy A). U ludzi z czynnościową lub wtórną wadą wątroby, karoteny nie zażegnują niebezpieczeństwa hipowitaminozy czy awitaminozy. W takich wypadkach do organizmu musi być dostarczany nie karoten, a witamina A w postaci naturalnej.
Zapotrzebowanie dzienne na witaminę A wynosi u dzieci 2000…6000 j.m. (największe zapotrzebowanie występuje między 13 a 15 rokiem życia), u dorosłych 5000 j.m. (ciężarne i karmiące -6000 j.m.). Zapewnienie takiej dostawy zależy od stosunku karotenu do witaminy A w pożywieniu. Na podstawie badań ustalono, że tylko 1 /3 spożywanego (3-karotenu jest wchłaniana przez organizm, z tej ilości tylko połowa może być przekształcona w witaminę A.
Prowitaminę A zawierają w dużych ilościach m.in. następujące zioła i surowce zielarskie: liście dębu – 60 mg/100 g, mięta – do 40, liście czarnego bzu – do 30, liść pokrzywy – do 19,5, liść brzozy – do 16, dziurawiec – do 13,5, rdest ptasi – do 10.
Witaminy A można również wchłaniać przez skórę, naskórek i śluzówkę, stąd celowość odpowiednich kąpieli, smarowań i okładów, np. maścią tranową, czy zabiegów zalecanych w kosmetyce naturalnej.